Aurten Isabelle Huppert zine eta antzerki antzezle frantsesak idatzi du manifestua. Adierazpena 20 hizkuntza baino gehiagora itzultzen da, eta milaka ikus-entzuleren aurrean irakurtzen da, mundu osoko antzokietan eskaintzen diren antzezlanen aurretik.

ANTZERKIAREN NAZIOARTEKO EGUNAREN MEZUA 2017

Beno, hemen gara berriro ere. Berriro ere udaberrian elkartuta, gure sorerra batzarra eta 55 urte geroago Antzerkiaren Nazioarteko eguna ospatzeko. Egun bakar bat, 24 ordu, non teatro mota leku askotan gertatzen: No eta Bunrakuren Antzerkitik Pekineko Opera eta Kathakalira, Greziatik Eskandinabira, Esquilotik Ibsenera, Sofoklesetik Stringberera, Ingalaterra eta Italiaren artean, Sara Kanetik PIrandellora, eta Frantzia baita ere, gu geu gauden tokia, eta Paris naziarteko antzerki talderik ugarienak erakartzen dituen munduko hiria delarik. 24 ordu horietan Frantziatik Errusiara joan gaitezke, Racine eta Molieretik Chejoveraino, edota Atlantikoa zeharkatu Kaliforniar kanpamentu batean bukatzeko, non talde gazte bati, agian, antzerkia berasmatzen eskatu ahal izango diogun.

Izatez, antzerkia bere hautsetatik birsortzen da egunero. Behin eta berriro baliogabetu behar dugun konbenzino bat besterik ez da. Horrela dirau bizi. Antzerkiak espazio eta denborari erronka egiten dion bizitza oparoa dauka, eta lan berrienak pasadan mendeetakoekin elikatzen dira, errepertoriorik klasikoenak moderno bihurtzen dira eszenetara igotzen diren bakoitzean.

Antzerkiaren Nazioarteko Eguna, ez da, ba, gure bizitzaren egun arrunt bat, besetrik gabe pasatzen utzi ahal duguna. Espazio-denbora erraldoia berbizten du, eta berau gogora ekartzeko, bikaina bezain zuhurra izan zen dramaturgo frantziar bat aipatu nahi nuke, Jean Tardieu: Espazioari buruz hitz egiterakoan, bere buruari galdetu egiten dio ea “zein den puntu batetik bestera joateko biderik luzeena”. Denborari buruz zera proposatzen du, “neurtu, segundu-hamarrenetan, “eternitate” hitza ahozkatzen ematen dugun denbora”. Espazio-denborari buruz, esaten du baita ere: “lo egin baino lehen, zure burua espazioko bi puntutan finka ezazu, eta kalkulatu zenbat denbora behar den, amets batean, batetik bestera joateko”.

“Amets baten” esaera da nire buruan bueltaka beti dabilena. Jean Tardieuk eta Bob Wilsonek elkar topatu dutela ematen du.

Samuel Beckett-en hitzekin ere laburtu dezakegu gure Nazioarteko Anzterkiaren Eguna, bere estilo trebean, Winnieri esatearazten dionean: ¡Oh, bai egun ederra izango zena!

Mezu honetan pentsatzen dudanean (a ze ohorea niri eskatu izana idazteak!), eszena guzti hauen ametsak ekarri ditut gogora. Horregaitik, Unesco areto honetara ez naiz ni bakarrik etorri. Eszenan antzeztu ditudan pertsonai guztiak nirekin etorri dira. Ohiala jaisten zen bakoitzean pertsonaiok joaten zirela ematen zuen, baina lurpeko bizitza bat aitzurtu dute nire barnean, ondoren etorriko ziren pertsonaiak lagundu edo suntsitzeko prest zirenak. Fedra, Araminte, Orlando, Hedda Gabbler, Medea, Merteuil, Blanche Dubois… Ikus-entzule bezala maite eta txalotu ditudan pertsonaiak ere etorri dira nirekin. Horregatik esan dezaket munduarena naizela. Grekoa naiz, afrikarra, siria, veneziarra, errusiarra, brasildarra, persa, erromatarra, japoniarra, marseillarra, newyorktarra, filipinarra, argentinarra, norvegiarra, korearra, alemaniarra, austriarra, ingelesa, mundu osokoa naiz. Hauxe da benetako globalizazioa.

1964. urtean, Nazioarteko Antzerki eguna zela eta, Laurence Olivierrek, mende bat baino gehiago iraundu zuen borroka eta gero, Ingalaterran Antzerki Nazional bat sortu zela iragarri zuen, berak nazioartekoa bihurtu nahi zuena (bere errepertorioa gutxienez). Shakespeare munduarena zela oso argi zeukan.

Asko gustatu zait jakitea, Nazioarteko Antzerkiaren egun hauetako lehenengo mezua, Jean Cocteauri eskatu zitzaiola, 1962an, “Berriro ere Munduari itzulia 80 egunetan” liburuaren idazlea izateagatik. Nik munduari modu ezberdin batean eman diot itzulia. 80 emanaldi edo 80 pelikuletan egin dut, bertan hsartzen ditudalarik antzerkia ala zinema ote diren bereizten zaila diren ikuskizunak.

Hemen hitz egiterakoan ez naiz ni. Ez naiz aktore bat. Antzerkiari bizia ematen dion zenbatuezinezko pertsonaia horietako bat besterik ez naiz. Gure betebeharra da nolabait. Eta gure beharra. Nola azaldu… Guk ez diogu antzerkiari bizia ematen. Antzerkiari esker da gu existitzen garela.

Antzerkia oso indartsua da, edozerreri aurre egin eta gaina hartzen dio, gudeei, zentsurari, diru eskasiari. Aski da “Eszena, eszenatoki huts bat da zehaztugabeko garai batekoa” esan eta bertan aktore bat sartzearekin. Gizona ala emakumea. Zer egingo du? Zer esango du? Hitz egingo dute? Laster jakingo da, publikoa zai dago, publiko hori, bera gabe antzerkia existitu ezin daitekeen publiko hori, ez dezagun inoiz ahaztu. Publikoko pertsona bakar bat, publikoa Aulki huts asko ez egotea espero dugu! Ioneskoren antzezlanean izan ezik. Amaieran Atso Zaharrak dio: “bai, bai, hil gaitezen goi-goian gaudenean, hil gaitezen leiendan sartzeko… kale bat izango dugu, behinik behin”

Antzerkiaren Nazioarteko eguna orain dela 55 urtetatik hona existitzen da. 55 urteetan zortzigarren emakumea naiz mezua esatea eskatzen zaiona, beno, ez dakit mezua hitza egokia den. Nere aurretikoak (gizonezkoak gehienak) imaginaziozko antzerkiari buruz hitz egin zuten, askatasuna, jatorria, kultura aniztasuna aipatu zuten, edertasuna, erantzunik gabeko galderak… 2013. urtean, orain dela 4 urte besterik ez, Dario Fo-k esan zuen: “krisiar gainditzeko modu bakarra, gure kontrako sorgin ehiza haundi baten esperantza da, antzerkiaren artea ikasi nahi duten gazteen kontrakoa batez ere: horrela komeriante diaspora berri bat agertuko da, estualdi hauetatik etekin artistiko pentsaezinak lortuko dituena”. “Pentsaezinezko etekinak” programa politiko batean agertzeko moduko formula izan daiteke zalantzarik gabe, ez da hala? Parisen nagoenez, hauteskunde orokor batzuen aurrean, gobernatu behar gaituztenei zera proposatuko nieke, antzerkiak ematen digun pentsaezinezko irabazietan harreta berezia jartzeko. Eta noski, sorgin ehizarik ez!!

Antzerkia niretzat bestea da, elkarrizketa, gorrotorik eza. Herrien arteko adiskidetasuna. Zehatz mehatz zer esan nahi duen ez dakit oraintxe, baina komunitatean sinisten dut, ikus-entzule eta aktoreen arteko adiskidetasunean, antzerkia biltzen dituen guztien elkartean, idazten dutenak, itzultzen dutenak, azaltzen dutenak, jansten dutenak, dekoratzen dutenak, antzezten dutenak, eta bertara joaten direnak baita ere. Antzerkiak babestu egiten gaitu, zaindu… maite gaituela uste dut, benetan… guk maite dugun bezala.

Eskola zaharreko zuzendari zahar bat gogoratzen dut, ohiala altzatu baino lehen, banbalina artean, gauero ahots zendoarekin zera esaten zuen: Bide eman antzerkiari!

Hauexek izango dira nire azkenengo hitzak. Eskerrik asko.

GAUR BILBON:

http://badbilbao.eus/web/eu/beste-programak/antzerkiaren-nazioarteko-eguna/

Itzulpena:Itxaso González

comparte/partekatu