2020ko CAFÉ BAR BILBAO XVIII TEATRO LABURREKO SARIAK BANATU DIRA
CAFE BAR BILBAOk eta TARTEAN teatroak urtero banatzen dituzten 2020ko Teatro laburreko sariek badituzte irabazleak:
Euskarazko gidoi saritua:
“KILL, KERRA eta KARMA” Egilea: ASIER HERNANDEZ
CAFE BAR BILBAO SARIAK 18. edizio honetan, guztira 19 gidoi aurkeztu dira, hauetatik 12 gazteleraz eta beste 7 euskaraz.
“CAFE BAR BILBAO” Teatro Laburreko Gidoien Sari hauen ezaugarri eta helburu nagusia, formato txikiko antzezlanen sorkuntza bultzatzea da. Formato “txiki” honek esan nahi du, antzezlanaren beharrizan teknikoak eta artistikoak txikiak direla, eta banaketa eta ekoizpen errazekoak.
Sari hauek 2002 urtetik hona ematen dira eta, esan bezala, dramaturgoak antzezlan mota hauek idaztera animatzea daukate helburu nagusia. Urte guzti hauetan egile hasiberri edo jada aritu askok jaso dute merezitako aitortza. Hauen artean: Arantxa Iturbe, Lutxo Egia, Pako Aristi, Imanol Ituño de Miguel, Teresa Calo, Gaizka Sarasola, Mikel Mikeo, Fredi Paia, Galder Perez, Txema Trujillo edota Aizpea Goenaga.
Oraingo Sari hauek jarraipena daukate: urtero Lautan Hiru Teatro txikiko Bilboko Alde Zaharreko festibalean (irakurketa dramatizatua egingo da hurrengo martxoaren 4an) eta Pabiloi 6ko teatro laburreko festibalean (ekoizpenerako dirulaguntza).
BIO: ASIER HERNANDEZ (Donostia 1971)
Aktore profesionala 1985.urtetik (OTRA VUELTA DE TUERCA, Eloy de la Iglesia). HIL-KANPAIAK filma estreinatu berri du, EL INTERNADO-LAS CUMBRES, seriean parte hartu du eta orain SISIFOREN PAPERAK (Harkaitz Cano) antzezlanean ari da aktore lanetan.
Testugilea ere bada eta “Café Bar Bilbao” Saria irabazita dauka lehenik ere, erderazko lan birekin: AMOR & LIBERTAD (2003) eta AMOR & LOCURA (2007).
KILL, KERRA eta KARMA antzezlanari buruz egilearen ahotan:
Bat bateko transformazioa bizi duten hiru lagun, funtzionario bat, ama hil zaion kilker bat. Guztiek heriotzari, pandemiari, euskara batuari, politikari, transformazio Kafkianoari … buruz hausnarketa egingo dute, bakoitzak bere moduan, ordenarik gabe, inongo logikarik gabe, maitasunari eta erditu zituen Amari kantu bat eskainia.
EZ DOK ERO, ED3 bikote artistikoaren antzezlan berria
ED3 bueltan da! EZ DOK ERO, Patxo Telleriak eta Mikel Martinezek osatzen duten ED3 bikote artistikoaren antzezlan berria datorren azaroaren 10 eta 11n estreinatuko dugu Bilboko Arriaga antzokian eta espero dut bertan elkar ikustea.
Konpainiak berak sortu eta ekoiztutako antzezlana da, “etxean” egindakoa. Beraz, fitxa artistikoa ohikoa da. Testuaren egilea Patxo Telleria dugu eta zuzendaritza lanetan Jokin Oregi aritu da. Aktoreak ED3 osatzen duten Mikel Martínez eta Patxo Telleria dira. Jatorrizko musika konposaketa Adrian Garcia de los Ojosen esku utzi dugu.
Datorren urriaren 5ean, Basauriko Social Antzokian sartuko gara hilabeteko egonaldi artistikoa egitera. Sortze prozesua uda aurretik hasi bazen ere, egonaldi honi esker, forma eta esanahia emango diogu proiektu berriari. Hau dela eta, Basauriko Social antzokia, ikuskizun honen koproduktorea izango da.
Patxo Telleriak eta Mikel Martinezek osatzen duten ED3 bikote artistikoaren lan guztietan bezala, ikuskizun honetan euskara eta euskal kultura dira protagonista nagusiak. Are gehiago oraingoan, non gure imaginario kolektiboak eta kultur sinbologiak presentzia nabarmen duten. Euskal Antzerkiaren “road movie” eroa dugu EZ DOK ERO, euskal kultura, euskal antzerkia eta euskal gizartearen irudi deformatua, barregarria eta aluzinatua eskeintzen duena.
SINOPSIA
“Mikelote eta Pantxo” bikote artistikoa desegin da. Haien formula komikoa gastatua zegoen, eta belaunaldi berriek haien tokia okupatu dute. Pantxok ondo hartu du behartutako erretiroa. Eskenatokietatik urruntzeko gogoa zuen aspalditik, bizimodu lasai eta normalizatua desiratzen zuen, artearen eromenetik urrrun. Mikelotek ez du bukaera onartu nahi. Antzerkiaren pozoia sakon errotuta dago bere zainetan. Eta pozoi horrek burua galtzeraino eramango du.
EZ DOK ERO fikziozko istorio bat da, baina errealitatean ditu sustraiak ondo erroturik. Autoreferentziala da neurri handi batean. Mikel eta Patxoren autofikzioa hor dago denbora guztian, geure buruaz barre egiteko ironia handiz eta batere gupidarik gabe. Eta gure buruaz ez ezik, gure gizarteaz ere egiten dugu barre, eta euskal kulturaz eta, nola ez, euskal antzerkiaz.
2019ko CAFÉ BAR BILBAO ANTZERKI LABURREKO SARIAK BADITU IRABAZLEAK
CAFE BAR BILBAOk, TARTEAN TEATROAren laguntzarekin, 2019ko CAFE BAR BILBAO TEATRO LABURREKO SARIEN irabazleak aurkeztu ditu. Beraiek dira: Euskarazko Gidoirik onena Goiatz Labandibar Salaketa lanagatik; eta, Gaztelaniazko Gidoirik onena Javier Diez Carmona Digresiones de don Quijote y Sancha lanagatik.
CAFE BAR BILBAO SARIAko 17. edizio honetan, guztira 25 gidoi jaso dira, hauetatik 17 gazteleraz eta beste 8 euskaraz. Sari bakoitzeko irabazleek 800 euro jasoko dituzte eta, antzezlanak CAFE BAR BILBAOren web orrialdean publikatuko dira.
Bestetik, Lautan Hiru Bilboko Zazpi Kaleetako antzerki laburreko jaialdiaren baitan, Goiatz Labandibarren Salaketa antzezlanaren irakurketa dramatizatua egingo da datorren otsailaren 6an Cafe Bar Bilbaon gaueko 20.00etan.
Goiatz Labandibar Arbelaitz, oiartzuarra da, kazetaritzan lizentziatua eta, egun, komunikazio arloan egiten du lan. Literatur munduan aritua da baita ere, helduentzako hiru ipuin bilduma argitaratu baititu.
Javier Diez Carmona bilbotarra da, 1969an jaioa. Autore gisa, prosa edota narrazioan murgildu da (eleberria ala ipuniak idatziz) baina baita ere, poesia eta antzerki laburreko sariak jaso ditu. Gazte literaturari dagokionez bi eleberri idatzi ditu gazteleniaz baina baita ere nobela beltzaren eremuan murgildu da bi eleberriekin.
AUTOREEK EUREN ANTZEZLANARI BURUZ
Goiatz Labandibarrek dionez, Salaketa antzezlanak “asko du absurdotik. Abiapuntua bera, nahiko absurdoa da: pertsona bat salaketa bat jartzera doa igarle batek esan ziona ez delako bete. Gidoi umoretsua sortu nahi nuen, ironiatik eta absurdotik asko duena, gure buruari barre egiteko aukera emateko”. Kritikatik ere badu gidoiak bere egilearen arabera. “Gizarte honetan gauza batzuen inguruan nahiko zabalduak dauden usteak eta klitxeak ere azaleratzen dira. Sistema judizialari, fedea edota jendeak zertan sinisten duen edo zertan sinetsi nahi” duenari kritika ageri baita.
Bestetik, Javier Diez egileak Digresiones de don Quijote y Sancha antzezlanari buruz zera dio: "Antzezlana diruaren potere ustelagarriaren parabola bat da. Umore klabean idatzia, prosa eta bertsoa txandakatzen ditu. Antzezlan honetako pertsonaiaren (Alonso Quijano) handi-nahikeriak aurkezten ditu, merkatuaren gorabeheren eraginez porrota ezagutu eta, justizia sozialaren ameskerietan murgilduta, finantzen mamuaren kontrako lehiari (errotak) ekingo dio, bere idazkariaren (Sancha) laguntzaz zein, Cervantesen jatorrizko eleberrian bezala, arrazoiaren ahotsa den. Baina, gure zaldun berria ohartzen denean aberatsa dela oraindik ere, txirotuak laguntzeko asmoak bazterrean utzi eta dirutza biltzeari ekingo dio”.
Patxo Telleria: “Umorea benetan arriskutsua balitz poterearentzat ez genuke erabiltzeko aukerarik izango"
Simplicissimus Kabaret TARTEAN TEATROAren antzerki proiektu berriak umorearen inguruko ariketa eta hauskarketa izan nahi du. XX mendeko gerra arteko hiru komiko (Fritz Grunbaum, Werner Fink eta Kurt Gerron) ezagunen bizitza ikaragarra eta latza abiapuntutzat hartuta, umore satirikoaz eta honen marra gorrietaz dihardu. Patxo Telleriak idatzi du gidoia eta, baita ere eszena zuzendari aritu da. Datorren azaroaren 26 eta 27an estreinatuko da Bilboko Arriaga antzokian.
Nola izan zenuen Grunbaum, Gerron eta Fink komikoen istorioaren berri?
Ez nituen pertsonai historiko hauek ezagutzen Heil Hitler, El Cerdo Esta Muerto, Rudolph Herzog-ek idatzitako liburua irakurri nuen arte. Bertan azaltzen da nola nazien konzentrazio esparruetan hainbat komiko ibili zirela kabareta egiten. Irudi hori, kabareta eta konzentrazio esparruak elkartzeak izugarria iruditu zitzaidan, oso deigarria eta dramatikoa era berean, kriston indarra zuela, indar emotiboa eta mamiazkoa.
Komedia izanda, drama latzetik ere baduela Simplicisimusek kontatzen duen istorioak?
Jakina! Kabaret honetan 20. hamarkadako erotasun, poztasun eta fribolitate garaietatik 40ko une beltzenetara doa, drama eta gordintasuna bermatuta daude. Eta gordintasun horren barruan txertatu dut umorea, umorearen bidez istorio latz eta gordin bat kontatzeko. Grunbaum, Fink eta Gerron Berlineko kabareteko komiko ezagunak izan ziren eta beraien lana komedia egitea zen: umore politikoa, skech satirikoak eta abar. Hori zen bere lana eta konzentrazio esparruetan preso zeundela, lan hori egiten jarraitu zuten.
Eta, nor zen euren publikoa? Borreroak ala presokideak?
Denetarik. Baziren emanaldi batzuk behartuta antzeztu behar zituztenak borreroentzat. Kasu honetan eta beraien egoeran, komeni zitzaien soldaduak dibertitzea. Eta bestetik, bere presokideentzat aritzen ziren egoera latza nolabait arintzeko. Baina kasu honetan oso desberdina zen erabiltzen zuten komikotasuna edo behinzat, honen ikuspuntua nahiz eta, antzezpena konzentrazio esparru batean izan.
Umore edozein egoeratan eman daitekeela?
Umore mota bi daude: bata, poterearen kontura egiten dena; eta beste bat, ahularen kontura egiten dena. Biak ageri dira Simplicissimusen. Oso dokumentazio gutxi dago esparruan egindako kabaretaz eta horregatik agerraldiak eta numero komikoak hutsetik sortu ditut. Hala ere eta, horretara ez bagara jolastu ere, ez da hori nire asmoa, une batzuetan Simplicissimusen erabiltzen den umorea txirriantea suerta daiteke, deigarria, ezezik deserosoa.
Ikuslearen prestakuntza intelektualean sinisten dut eta, zuzen banabil publikoak jakingo du zein testuinguruan esaten den gauza bakoitza, istoriako une edota pasarte bakoitzean bietatik zein den erabiltzen ari garen umorea. Azken finean, Simplicissimus umorearen inguruko ariketa bat da. Baina sketch eta kabareteko eszenen tratamendua oso desberdina da testuinguruaren arabera, horretan saiatu naiz behintzat.
Lan dramatikoak idatzi badituzu ere, badirudi zure eremu naturala komedia dela, tragikomedia kasu honetan.
Ikuskizun honetan ez dakit zer nabarmenduko den gehiago, umorea ala drama, ikusleak esan beharko du azaroan Arriagan estreinatzen dugunean, ea zer jaso edota sentitu duen gehiago. Noski, nik publikoak barre egitea nahi dut hori baita ikuskizunaren asmoa baina, seinale txarra izango litzateke ere, istorio honekin jendea hunkitu ez edota dramatikotasun hori jasoko ez balu.
Hainbat umoregile jazarriak dira egun ere munduan euren lana askatasunean egiteagatik. Istorioa errepika daiteke?
Antzezlanean hori azpimarratzen da, istoria errepika daitekeela, erne ibili behar garela. Hau etorkizunari begira egiten den antzezlana da. Kutsu historizistatik aldentzen gara, abibidez, Grunbaum, Fink eta Gerron gizonezkoak izan arren, eszenan hiru emankumezko antzezlek gorpuztuko dituzte pertsonaiak, urruntze hori azpimarratzeko. Ez dugu istorio biografikoa egin nahi baizik eta pertsonai hauek inspiratutako istorio bat sortzea.
Ez hain urrutira joanda, gurean, Mozal legea erabili da umoreari lerro gorriak jartzeko. Zertara dator hainbeste jazarpen? Umorea arriskutsua al da?
Umore benetan arriskutsua balitz poterearentzat ez genuke erabiltzeko aukerarik izango. Armak bezala. Guk ez dugu esku artean arma bat edukitzerik eta, aldiz, txiste politikoak egiten uzten digute. Hau da, hain arrikutsua ez dela. Poterea eta Umorea elkarrekin bizi daitezke. Egia da, gero eta erregimen estuagoetan, gutxiago toleratzen dela baina, gu bizi garen gizarte liberaletan, txakurrek arkakusoak jasaten dituzten moduan, poteretsuak komikoa jasaten du. Egongo dira kasuak umoreak poterea kolokan jarri duena, baina salbuespena da. Antzerkia bera bezala, antzerkiak mundua alda dezake? Ez. Garrantzitsua da antzerkia edota umoera egotea baina ezin dugu prentsatu hain indartsuak garenik.
Fitxa Artistikoa
Dramaturgia: Patxo Telleria
Zuzendaritza: Patxo Telleria eta Jokin Oregi
Zuzendari laguntzailea: Aitor Borobia
Aktoreak: Patxo Telleria, Olatz Ganboa, Getari Etxegarai, Adrián Garcia de los Ojos
Jantziak eta Eszenografia diseinua: Ikerne Giménez
Jantzigintza: Nati Ortiz de Zarate
Musika egilea: Adrián Garcia de los Ojos
Argiztapena: David Rodríguez
Diseinu grafikoa: Paradox
Ekoizpena: TARTEAN Teatroa
Koekoizpena: Barakaldo Antzokia
Ekoizpen Exekutiboa: Pio Ortiz de Pinedo y Myriam Garzia
Patxo Telleriak Gaztelerazko Testugile Onenaren antzerki saria jaso du Toledon, Ultimo Tren a Treblinka antzezlanagatik
Vaiven Produkzioek sariak jasotzen jarraitzen dute Azken Trena Trenblikara/Ultimo Tren a Treblinka ikuskizunagatik. Ildo honetatik, Toledoko Teatro Rojasek banatzen dituen antzerki sarietan Patxo Telleriak Gaztelerazko Testugile Onenaren saria jaso du antzezlan honengatik. Baita ere, Antzerki Ikuskizun Onenaren saria jaso du Vaiveneko ekokizpenak eta, Mireia Gabilondo Eszena Zuzendari Onenaren saria jasotzeko izendatuta bazegoen ere, azkenean Emilio Gutierrez Cabak eskuratu du sari hau La Cueva de Salamanca lanagatik.
Ana Pimentak eta Fernando Bernuések sortutako fikzioan, Alfonso Torregrosa, Maiken Beitia, Jon Casamayor, Gorka Martín, Kepa Errasti, Mikel Laskurain, Nerea Elizalde, Tania Fornieles eta Mariano Estudillo aktoreak aritzen dira. Aktore hauen artean gehienak gazteak izan arren, kritika eta publikoaren harrera beroa jaso dute. Esan bezala zuzendaritza Mireia Gabilondorena da eta Dramaturgia Patxo Telleriak egin du bai euskaraz zein gazteleraz.
Antzezlan honetan 1942ko abuztuaren 5ean Varsoviako Ghettoan gertatutakoa azaltzen da. Goiz horretan, Janusz Korczak doktore zaharrak, 200 ume judutar lagundu zituen Treblinkako konzentrazio eremura eramango zituen azken trena hartzera. Leiendaren arabera, naziek bere burua salbatzeko aukera eman bazioten ere, doktoreak ez zituen umeak utzi eta beraiekin abiatu zen Treblinkara. Une honetatik aurrera, galdu egiten da doktorearen arrastoa.
Antzezlanean, publikoa antzerki ekintzaren erdialdean kokatzen da, ikuslea eszenan dauden mahaietan eta literetan jartzen baita, istorio honetako beste umezurtz bat bezala sentituz.
TARTEAN TEATROAk eta Euskaltzaindiak aurkeztu dute prentsaurrean Ghero: Azken euskalduna
Azaroaren 15ean aurkeztu zuten TARTEAN TEATROAk eta Euskaltzaindiak elkarrekin ekoiztutako GHERO: Azken Euskalduna antzezlana Arriaga antzokian, datorren azaroaren 20an eta 21ean estreinatuko den antzezlana.
3000 urtean kokatutako antzezlanak hiltzear dagoen azken euskaldunaren istorioa kontatzen du. “Batek pentsatuko du egoera ezkorra dela baina seguraski, oso bakoirra da, zeren eta baliteke 3000 urtean inglesa edota gaztelera bera ere, desagertuta egotea” azaldu du Patxo Telleria dramaturgiaren egileak. ”Hizkuntzak izaki bizidunak dira” dio Telleriak “jaio, bizi eta hil egiten dira”.
GHEROn, hizkuntza txiki honekiko harridura eta miresmena adierazi nahi izan dute egilearen hitzetan, “euskararen iraupen miragarriarekiko, hori izan da motorea”. Azken euskalduna eta bere medikuaren arteko istorioa edota fabulari beste batzuk gehitu behar zaizkio. “Fabula horren barruan hainbat fabula daude, euskararen historian zehar egon diren hainbat gertaera edota pasadizo kontatzen dira” jarraitzen du egileak.
“3000 urtean hizkuntza bakarra dago munduan, askok utopiatzat joko luketena, gauza desiragarria izan daiteke batzuetzat”. Hor sortzen da konfliktoa: Egokia da? Hobeto biziko ginetake hizkuntza desberdin gabeko munduan? Linguistikoki monolitikoa den mundu batean? Praktikoagoa izango litzateke? “Protagonistak berak kontraesan hoiek biltzen ditu. Protagonista azken euskalduna bada ere, berak guk bezala, sentitu dugu euskara bizitzen jarraitzearen ardura, ezin dugu zama horretatik libratu. Inork ez zigun esan euskalduna izatea zein nekeza den zioen Ruperren kanta batek”. Guzti hau eta gehiago erakutsiko dute batzuetan modu barregarri batean, bestetan hunkigarria, harridura sortuz eta, edertasun estetikoa ere topatzen.
Jokin Oregi zuzendariak GHEROren alde artistikoa nabermendu zuen. “Beste hautu bat egin dugu estetika aldetik. Komediatik aldendu gabe, beste genero batzuk ikutu ditugulako”. Ana Garay diseinatzaile artistikoaren lana ere nabarmendu zuen zuzendariak, “forma eman dio. Jendea harrituko da” jarraitu du zuzendariak. Elenkoa presente egon da prentsaurrekoan: Iñaki Maruri, Ane Pikaza eta Olatz Ganboa aktoreak. “Emakume artean Patxo eta Mikel ikustea ederra izango da” barre egin du Oregik. “Gozagarria izango da GHERO ikustearen esperientzia… GHEROren Gero ere agertzen da eta”. Iñaki Salvador pianojoleak egin du musika eta aktoreek hainbat pasarte abestuko dituzte zuzenean.
Andres Urrutia Euskaltzainburuak parte hartu zuen prentsaurrekoan baita ere. Euskatzaindiak hainbat egitasmo kultural bultzatuko ditu Akademiaren mendeurrenaren harira. Horregatik, Urrutiak aipatu du TARTEAN eta Euskaltzaindiaren arteko kolaboraziotik sortu dela GHERO. “Mendeaurrenaren harira TARTEANengana jo genuen elkarkidetza proposatzera, gure ustez, euskara eta euskal kultura bereziezinak direlako. Maila akademikotik haratago, gure printzipioei muzin egin gabe, euskara eta euskara bidezko euskal kultura gizarteratu behar ditugula uste dugulako”. Hizkuntzen joko horretan ibiltzea eta gure kontzientzien ateetan aldaba jotzeko antzerkia tresna baliagarria dela uste du euskaltzainburuak.
Umorea ez zen falta izan prentsaurrekoan. Andres Urrutiak aipatu zuen bezala “3000 urtean Euskatzaindiak irautea, tentagarria da”.
GHERO antzezlana, Euskaltzaidiaren egitasmo kulturalen artean
Gaur aurkeztu ditu Euskaltzaindiak, bere mendeurrenaren harira ekoiztuko dituen egitasmo kulturalak, hauen artean TARTEAN TEATROAren GHERO. Azken Euskalduna antzezlana.
Ekitaldi akademikoez gain, guztira bost egitasmo kultural ekoiztu ditu Euskaltzaindiak bere mendeurrenaren harira, “euskal gizarteak jakin dezan hizkuntza zerbait bizia dela, egunero erabili behar dena. Hala ere, Hizkuntza Kulturarik gabe ez da ezer” azaldu du Andres Urrutiak Euskaltzainburuak. “Euskal kultura zabala eta modernoa nahi dugu, gizarteak dituen premiei erantzun bat emateko” jarraitu du Urrutiak. “Horregatik punta-puntako eragileengana jo dugu euskara eta euskal kultura hauspotzeko asmoarekin”.
Egitasmo hauen artean: Bilboko Koralak sortutako Mende Berria Kantuz euskal abeslari eta taldeen bertsio koralak hartuko dituen kontzertu sorta; Biz Hitza Aukeran dantza taldearen ikuskizuna, Xabi Payaren gidoiarekin eta Aitor Etxeberriak (El Txef_A) sortutako musikarekin; hurrengoa izango da, Euskal Literatura Zaharrari buruzko hitzaldia Martuteneko kartzelan hitzaldi dramatizatua, Bernardo Atxagak idatzia eta Jose Cruz Gurrutxaga aktore lanetan arituko dena; eta, azkenik, Astelehen eta Astearte Buruzuriak izeneko kontzertu akustikoak Bilboko BIRA kulturgunean eta Donostiako Euskaltzaindiaren egoitzan egingo direnak. Bertan parte hartuko dute, Amorante, MICE, Petti, Hesian taldeko Zuriñe eta Fran, Pauline tea Juliett, Mikel Urdangarin edota Nizuri Tazuneri abeslariak.
GHERO. Azken Euskalduna antzezlanaz bere egilea, Patxo Telleria aritu da. “Distopia bat da antzezlana” azaldu du dramaturgoak. “Gure estiloko komedia bada ere, komedia solemnearen zigilua darama. Barre egin baina baita hausnarketarako baliogarria dena” jarraitu du Telleriak. Koldo Mitxelenaren esaldi famatua (“Egiazko misterioa ez da Euskararen jatorria, iraupena baizik”) erabili du aktoreak antzezlanaren mamia azaltzeko. “Azken euskalduna da gure protagonista eta hau ezkorra badirudi ere, nik sinatuko nuke 1000 urte barru ere, euskara bizirik egon zedin” barre egin du aktoreak. Fikzio honetan, 3000 urtean Hizkuntza Globala eta bakarra hitz egiten da munduan “askok ontzat joko luketen egoera” esan du Patxok. Hala ere, GHERO hizkuntza aniztasunaren aldeko kantu bat da eta honen froga dugu antzezlanean erabiltzen diren dozena bat hizkuntza desberdin. “Hasiera batean pentsatu genuen itzultzailea edota azpitituluak erabiltzea. Hala ere, ikusleak ulertuko ditu entzungo dituen guztiak”. Hizkuntza biziak entzungo dira, euskara, inglesa, frantsesa, gaztelera, katalana, galiziera, txinera… baina, baita ere, hilik dauden hizkuntzak, hala nola, latina edota protoeuskara. “Guzti hau bukatu ahal da ondo ala txarto baina hori jakiteko antzokira etorri beharko zarete” bukatu du egileak. GHEROren estreinaldia Bilboko Arriaga antzokian izango datorren azaroaren 20an eta 21ean.
Antzerkiaren Nazioarteko Eguna
Aurten Isabelle Huppert zine eta antzerki antzezle frantsesak idatzi du manifestua. Adierazpena 20 hizkuntza baino gehiagora itzultzen da, eta milaka ikus-entzuleren aurrean irakurtzen da, mundu osoko antzokietan eskaintzen diren antzezlanen aurretik.
ANTZERKIAREN NAZIOARTEKO EGUNAREN MEZUA 2017
Beno, hemen gara berriro ere. Berriro ere udaberrian elkartuta, gure sorerra batzarra eta 55 urte geroago Antzerkiaren Nazioarteko eguna ospatzeko. Egun bakar bat, 24 ordu, non teatro mota leku askotan gertatzen: No eta Bunrakuren Antzerkitik Pekineko Opera eta Kathakalira, Greziatik Eskandinabira, Esquilotik Ibsenera, Sofoklesetik Stringberera, Ingalaterra eta Italiaren artean, Sara Kanetik PIrandellora, eta Frantzia baita ere, gu geu gauden tokia, eta Paris naziarteko antzerki talderik ugarienak erakartzen dituen munduko hiria delarik. 24 ordu horietan Frantziatik Errusiara joan gaitezke, Racine eta Molieretik Chejoveraino, edota Atlantikoa zeharkatu Kaliforniar kanpamentu batean bukatzeko, non talde gazte bati, agian, antzerkia berasmatzen eskatu ahal izango diogun.
Izatez, antzerkia bere hautsetatik birsortzen da egunero. Behin eta berriro baliogabetu behar dugun konbenzino bat besterik ez da. Horrela dirau bizi. Antzerkiak espazio eta denborari erronka egiten dion bizitza oparoa dauka, eta lan berrienak pasadan mendeetakoekin elikatzen dira, errepertoriorik klasikoenak moderno bihurtzen dira eszenetara igotzen diren bakoitzean.
Antzerkiaren Nazioarteko Eguna, ez da, ba, gure bizitzaren egun arrunt bat, besetrik gabe pasatzen utzi ahal duguna. Espazio-denbora erraldoia berbizten du, eta berau gogora ekartzeko, bikaina bezain zuhurra izan zen dramaturgo frantziar bat aipatu nahi nuke, Jean Tardieu: Espazioari buruz hitz egiterakoan, bere buruari galdetu egiten dio ea "zein den puntu batetik bestera joateko biderik luzeena". Denborari buruz zera proposatzen du, "neurtu, segundu-hamarrenetan, "eternitate" hitza ahozkatzen ematen dugun denbora". Espazio-denborari buruz, esaten du baita ere: "lo egin baino lehen, zure burua espazioko bi puntutan finka ezazu, eta kalkulatu zenbat denbora behar den, amets batean, batetik bestera joateko".
"Amets baten" esaera da nire buruan bueltaka beti dabilena. Jean Tardieuk eta Bob Wilsonek elkar topatu dutela ematen du.
Samuel Beckett-en hitzekin ere laburtu dezakegu gure Nazioarteko Anzterkiaren Eguna, bere estilo trebean, Winnieri esatearazten dionean: ¡Oh, bai egun ederra izango zena!
Mezu honetan pentsatzen dudanean (a ze ohorea niri eskatu izana idazteak!), eszena guzti hauen ametsak ekarri ditut gogora. Horregaitik, Unesco areto honetara ez naiz ni bakarrik etorri. Eszenan antzeztu ditudan pertsonai guztiak nirekin etorri dira. Ohiala jaisten zen bakoitzean pertsonaiok joaten zirela ematen zuen, baina lurpeko bizitza bat aitzurtu dute nire barnean, ondoren etorriko ziren pertsonaiak lagundu edo suntsitzeko prest zirenak. Fedra, Araminte, Orlando, Hedda Gabbler, Medea, Merteuil, Blanche Dubois... Ikus-entzule bezala maite eta txalotu ditudan pertsonaiak ere etorri dira nirekin. Horregatik esan dezaket munduarena naizela. Grekoa naiz, afrikarra, siria, veneziarra, errusiarra, brasildarra, persa, erromatarra, japoniarra, marseillarra, newyorktarra, filipinarra, argentinarra, norvegiarra, korearra, alemaniarra, austriarra, ingelesa, mundu osokoa naiz. Hauxe da benetako globalizazioa.
1964. urtean, Nazioarteko Antzerki eguna zela eta, Laurence Olivierrek, mende bat baino gehiago iraundu zuen borroka eta gero, Ingalaterran Antzerki Nazional bat sortu zela iragarri zuen, berak nazioartekoa bihurtu nahi zuena (bere errepertorioa gutxienez). Shakespeare munduarena zela oso argi zeukan.
Asko gustatu zait jakitea, Nazioarteko Antzerkiaren egun hauetako lehenengo mezua, Jean Cocteauri eskatu zitzaiola, 1962an, "Berriro ere Munduari itzulia 80 egunetan" liburuaren idazlea izateagatik. Nik munduari modu ezberdin batean eman diot itzulia. 80 emanaldi edo 80 pelikuletan egin dut, bertan hsartzen ditudalarik antzerkia ala zinema ote diren bereizten zaila diren ikuskizunak.
Hemen hitz egiterakoan ez naiz ni. Ez naiz aktore bat. Antzerkiari bizia ematen dion zenbatuezinezko pertsonaia horietako bat besterik ez naiz. Gure betebeharra da nolabait. Eta gure beharra. Nola azaldu... Guk ez diogu antzerkiari bizia ematen. Antzerkiari esker da gu existitzen garela.
Antzerkia oso indartsua da, edozerreri aurre egin eta gaina hartzen dio, gudeei, zentsurari, diru eskasiari. Aski da "Eszena, eszenatoki huts bat da zehaztugabeko garai batekoa" esan eta bertan aktore bat sartzearekin. Gizona ala emakumea. Zer egingo du? Zer esango du? Hitz egingo dute? Laster jakingo da, publikoa zai dago, publiko hori, bera gabe antzerkia existitu ezin daitekeen publiko hori, ez dezagun inoiz ahaztu. Publikoko pertsona bakar bat, publikoa Aulki huts asko ez egotea espero dugu! Ioneskoren antzezlanean izan ezik. Amaieran Atso Zaharrak dio: "bai, bai, hil gaitezen goi-goian gaudenean, hil gaitezen leiendan sartzeko... kale bat izango dugu, behinik behin”
Antzerkiaren Nazioarteko eguna orain dela 55 urtetatik hona existitzen da. 55 urteetan zortzigarren emakumea naiz mezua esatea eskatzen zaiona, beno, ez dakit mezua hitza egokia den. Nere aurretikoak (gizonezkoak gehienak) imaginaziozko antzerkiari buruz hitz egin zuten, askatasuna, jatorria, kultura aniztasuna aipatu zuten, edertasuna, erantzunik gabeko galderak... 2013. urtean, orain dela 4 urte besterik ez, Dario Fo-k esan zuen: "krisiar gainditzeko modu bakarra, gure kontrako sorgin ehiza haundi baten esperantza da, antzerkiaren artea ikasi nahi duten gazteen kontrakoa batez ere: horrela komeriante diaspora berri bat agertuko da, estualdi hauetatik etekin artistiko pentsaezinak lortuko dituena". “Pentsaezinezko etekinak” programa politiko batean agertzeko moduko formula izan daiteke zalantzarik gabe, ez da hala? Parisen nagoenez, hauteskunde orokor batzuen aurrean, gobernatu behar gaituztenei zera proposatuko nieke, antzerkiak ematen digun pentsaezinezko irabazietan harreta berezia jartzeko. Eta noski, sorgin ehizarik ez!!
Antzerkia niretzat bestea da, elkarrizketa, gorrotorik eza. Herrien arteko adiskidetasuna. Zehatz mehatz zer esan nahi duen ez dakit oraintxe, baina komunitatean sinisten dut, ikus-entzule eta aktoreen arteko adiskidetasunean, antzerkia biltzen dituen guztien elkartean, idazten dutenak, itzultzen dutenak, azaltzen dutenak, jansten dutenak, dekoratzen dutenak, antzezten dutenak, eta bertara joaten direnak baita ere. Antzerkiak babestu egiten gaitu, zaindu... maite gaituela uste dut, benetan... guk maite dugun bezala.
Eskola zaharreko zuzendari zahar bat gogoratzen dut, ohiala altzatu baino lehen, banbalina artean, gauero ahots zendoarekin zera esaten zuen: Bide eman antzerkiari!
Hauexek izango dira nire azkenengo hitzak. Eskerrik asko.
GAUR BILBON:
http://badbilbao.eus/web/eu/beste-programak/antzerkiaren-nazioarteko-eguna/
Itzulpena:Itxaso González
2016ko ‘Café Bar Bilbao’ Antzerki Laburreko XIV. Gidoi Lehiaketaren irabazleak
2016ean ‘Café Bar Bilbao’ Antzerki Laburrean SARITUTAKO TESTUAK IRAKURTZEKO AUKERA HEMEN
Lutxo Egia , euskarazko atalean, eta Chema Trujillo, gaztelaniazkoan, suertatu dira irabazle XIV «Café Bar Bilbao» Teatro Gidoi Lehiaketan. Sari hauen helburua gidoigintza eta formatu txikiko antzerkia bultzatzea da eta Plaza Berriko Café Bar Bilbao tabernak antolatzen ditu, Tartean Teatroa antzerki-konpainiaren laguntzarekin.
Café Bilbaok saritutako euskarazko lana Identitarteak du izenburua, Igor Elortza bertsolariak asmaturiko hitz batetik hartuta. Hark ezin hobeki islatzen du Lutxo Egiaren asmoa: identitateen aferari begiratzea. Izan ere, bi aktorerentzako komedia honetan honako galderak botatzen dira: «zer diren identitateak, nola eratzen diren, eraikitzeek zer loturak dauzkaten eta zeren menpean dauden, nola kokatzen garen pertsonok haiekiko, zeintzuk diren gure usteak, nola uste horiek eragiten dieten gure praktikei…» Egileak proposatzen du bidaia bat «mundu itxi, aldaezin eta esentzialistatik egun identitateak konfiguratzen dituzten praktika sozialetara». Hori guztia «identitatea» hitza behin aitatu gabe eta jolas arin bat bezala aurkeztua, absurduan eta surrealismoan murgil ugari egiten dituena. «Pertsonaia biak, identitateei buruzko usteak ustel bihurtu ahala, egoera ezezagunen aurrean aurkitzen dira; amildegi baten ertzean, bestela esateko. Eta amiltze horretan erantzunak komikoak bezain surrealistak dira».
Lutxo Egia del Rio (Santander, 1969) Soziologian eta Zientzia Politikoetan lizentziatua eta kazetaritzan aritua da. Idazlea eta gidoilaria ere bada da eta Durangoko Azokako Ahotseneako koordinatzailea. Literatura-lanen artean, besteak beste, argiratu ditu: Maraton: Athleticen historia desberdin bat (kronika, Elkar 2016); Txakur Ingelesak (ipuinak, Susa 2012); Metamorfosis en el noveno asalto (nobela, Consonni 2012); Zubigilea (nobela, Susa 2007); Ezker hanka falta zuen (nobela, Susa 2005)... Gidoien arloan, Euskara Jendea dokumentalen-seriea (Ibaizabal eta Zenbat Gara 2013) eta Zer diozu? (fikziozko filma, errodatu gabea ) nabarmentzen dira. 2015ean Transitoak arte-performancea burutu zuen, eta uneon Transitoak II prestaketa-lanetan murgilduta dabil.
Gaztelaniaz ko saritutako lanak Elle n’est pas Liz Taylor du izenburu. Chema Trujillok bere laguna Ana Blanco aktorearentzat idatzi zuen, honek beti Elizabeth Taylor interpretatzeko nahia adierazten zuelako. Istorioa 1965an gertatzen da, goi-mailako festa batean. Warhol-en margo koloretsu baten aurrean topo egiten dute Marcel Duchamp margolariak eta Elizabeth Taylor aktoreak. Hortik aurrera solasaldi bat hasiko dute, jostaria hasieran, tirabiratsu bihurtuko dena oso laster. Artea, interpretazioa eta traszendentzia izango dituzte hizpide irudizko elkarrizketa horretan.
Chema Trujillo (Plasencia, Cáceres, 1973) aktorea da eta 22 urte zituela debuta egin zuen Meridako Antzerki Klasikoaren Festibalean. Ordutik, hainbat eta hainbat antzezlanetan parte hartu du: Shakespeareren Julio César eta El sueño de una noche de verano (Arriaga Antzokia, 2016), Zorrillaren Don Juan Tenorio (Pabellón 6, 2015), Calderonen La Dama Duende, Frederick Knott en Crimen Perfecto, Cocteaunen La máquina infernal Telebistan eta zineman ere aritu da behin baino gehiagotan.
Aktore lana egiteaz gain, antzezlan batzuk ere idatzi egin ditu: No me hables de Felipe V, El volumen que te dan los rulos ¡no te lo da un secador!, Ídolo del porno eta Quijote Kill. En blanco lanarekin FATEX 2012 egile extremadurarraren testurik hoberenari saria irabazi zuen. Valladolideko Valquiria Teatroa egun eszenaratzen ari da obra hori. Mikroteatro arloan idatzi eta eszenaratu egin ditu Ctrl-C 1936, Ctrl-V 201 eta DRON obrak.
Edizio honetara gaztelaniazko 25 lan eta euskarazko 10 aurkeztu dira. Idazle sarituek 1.000 euro jasoko dituzte, eta lanak liburu batean eta Café Bar Bilbaoren eta Tartean Teatroren webguneetan argitaratuko dira. Bi enpresok saritutako lanen muntaketa eta taularatzea bultzatuko dute.
.
